SÂU ĐỤC THÂN, CÀNH CÂY SAO ĐEN TẠI RỪNG SAO PHÒNG HỘ XUÂN SƠN HUYỆN CHÂU ĐỨC, TỈNH BÀ RỊA – VŨNG TÀU VÀ BIỆN PHÁP PHÒNG TRỪ
Cây sao đen (Hopea odorata Roxb.), thuộc họ dầu hay họ hai cánh (Dipterocarpacae), bộ Malvales. Loài cây này hiện đã và đang được đưa vào cơ cấu cây trồng rừng tại các vùng Nam Trung bộ, Tây Nguyên, Đông Nam bộ. Rừng sao đen (Hopea odorata Roxb.) tại địa bàn xã Xuân Sơn, huyện Châu Đức, tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu thuộc khu rừng phòng hộ, được trồng từ năm 1981 đến 1987, với tổng diện tích là 360 ha, trong đó rừng trồng thuần khoảng 300 ha và rừng trồng hỗn giao với các cây muồng đen, gỗ đỏ,…diện tích khoảng 60 ha. Theo ghi nhận của cơ quan Kiểm lâm và Ban Quản lý rừng phòng hộ, sâu hại thân, cành cây sao đen xuất hiện từ tháng 9/2010 đến nay, diện tích nhiễm khoảng trên 10 ha đã gây chết cành cấp 1, cấp 2 và một số cây.
Căn cứ vào những kết quả điều tra của một số cơ quan khoa học ngành lâm nghiệp và khảo sát thực tế tại rừng cây bị hại, chúng tôi xác định rừng sao bị hại do sâu đục thân loài Celosterna pollinosa sulphurea Heller, họ Cerambycidae, bộ Coleoptera. Loài sâu đục thân này ngoài gây hại cây sao đen còn gây hại trên một số loài cây khác thuộc họ dầu, sau khi trồng khoảng từ 6-8 năm tuổi trở đi. Loài sâu này đã xuất hiện gây hại trên các khu rừng trồng cây họ dầu ở nước ta và một số nước trong khu vực như Thái Lan, Lào, Malaysia,…
Sâu này có vòng đời là 1 năm. Sâu trưởng thành là loài xén tóc kích thước khá lớn, màu lưu huỳnh hay xanh vàng, con đực dài khoảng 3,4 – 3,8 cm và sống khoảng 15-17 ngày, con cái dài khoảng 4,2 – 4,7 cm và sống khoảng 20-26 ngày. Trưởng thành loài sâu hại này thường vũ hóa từ khoảng tháng 5 đến tháng 7 hàng năm, tập trung nhất là tháng 5-6. Sauk hi giao phối, trưởng thành cái cạy vỏ ở nách cành cấp 2 và đẻ trứng vào đó.
(một số hình ảnh về sâu hại cây sao đen)
Trứng có hình ô van dẹt, màu vàng nhạt, một đầu nhọn, dài khoảng 1-1,2 mm. Thời gian trứng từ khi đẻ đến nở khoảng 9-11 ngày.
Sâu non sau khi nở thường tìm đến các cành cấp 1, đục vào phần gỗ để sinh sống trong gỗ từ tháng 5 đến tháng 4 năm sau.
Nhộng, khi gần đẫy sức sâu đục hướng ra ngoài vỏ cây và trổ lỗ để đùn mùn gỗ và phân sâu ra ngoài, sâu tạo thành khoang rộng sát gần vỏ cây để hóa nhộng để khi vũ hóa dễ thoát ra ngoài. Nhộng màu trắng ngà, dạng nhộng trần.
Trưởng thành loài sâu hại này thường vũ hóa tập trung vào khoảng tháng 5-6 hàng năm. Sau khi giao phối, trưởng thành cái cạy vỏ ở nách cành cấp 2 và đẻ trứng vào đó. Sâu non sau khi nở thường tìm đục vào các cành cấp 1, sau đó hướng đường đục về phía gốc cành, gốc cây. Tại vết đục cây phản ứng tiết ra rất nhiều nhựa tạo thành vệt nhựa chảy trắng trên thân cây.
Hiện tại, sâu mới chỉ phát sinh gây hại nặng ở những khu vực rừng sao trồng thuần, chưa phát sinh gây hại khu vực rừng sao trồng hỗn giao. Sâu hại đa phần làm chết các cành bị hại và những cây nhỏ đường kính <20 cm, các cây lớn ít gây chết cây.
Để phòng trừ và hạn chế sâu lây lan gây hại trên diện rộng,
- Biện pháp lâm sinh: Cần thực hiện trồng rừng sao hỗn giao với các cây trồng rừng khác (cây không thuộc họ dầu).
- Bảo vệ tốt các cây trên thảm thực địa dưới tán rừng, nơi các loài thiên địch của sâu hại rừng cư trú.
- Trước thời gian sâu trưởng thành vũ hóa hàng năm, cần tổ chức chỉ đạo thực hiện cắt bỏ tất cả các cành bị sâu hại, các cây đã bị chết và thu gom tiêu hủy để diệt sâu non, nhộng.
- Hàng năm, vào cuối tháng 4 đến cuối tháng 6 cần tập trung theo dõi trưởng thành vũ hóa, đẻ trứng để thu bắt trưởng thành vào các buổi sang (trước 9 h) hoặc chiều mát (sau 16h).
- Sử dụng các chế phẩm nấm Beauveria, Metarhizium, ...phun để nấm ký sinh diệt sâu trưởng thành và sâu non trước khi sâu đục vào thân cây.
- Sử dụng bơm tiêm để bơm các loài thuốc trừ sâu gốc Abamectin (Abatox 1,8 EC, Abamine 1,8 EC); Cartap (Padan 95 SP, …) Immidacloprid (Admỉe 050 EC, confidorr 100SL,…)....vào các lỗ đục để diệt sâu non sau khi đã đục vào thân cành.